Najważniejsze etapy rozwoju niemowlaka – od noworodka do roczniaka

Pierwszy rok życia dziecka jest okresem, kiedy maluch rozwija się w błyskawicznym tempie. Czasem może się wydawać, że niemowlę nauczyło się wielu nowych rzeczy dosłownie w ciągu jednej nocy! Choć każdy etap rozwoju niemowlaka jest bardzo ważny, to istnieją pewne przełomowe momenty, wobec których nie sposób przejść obojętnie. Jakie? Tego dowiesz się z kolejnych akapitów.

Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka

Dumni rodzice zwykle z uwagą śledzą rozwój swojego malucha i dopingują go podczas nauki i doskonalenia kolejnych umiejętności. Bliscy niemowlaka powinni pamiętać, że jego rozwój następuje skokowo, a uzyskanie kolejnych kamieni milowych zwykle poprzedzają okresy płaczu, marudzenia i gorszego samopoczucia, które nazywamy skokami rozwojowymi. Ich występowanie jest związane z dojrzewaniem układu nerwowego maluszka, który również rozwija się skokowo.

W pierwszym roku życia dziecka obserwujemy aż 7 takich skoków rozwojowych:

• pierwszy skok (w 4.-5. tygodniu życia) – zmysły dziecka się wyostrzają, dzięki czemu odbiera ono więcej nowych bodźców; maluch zaczyna się świadomie uśmiechać i płakać ze łzami,
• drugi skok (w 7.-9. tygodniu życia) – niemowlę intensywniej się porusza i unosi główkę; próbuje głużyć i gruchać, a także baczniej śledzi przedmioty i osoby,
• trzeci skok (w 10.-12. tygodniu życia) – dziecko szuka źródła dźwięku, zaczyna dostrzegać zmiany tonu głosu i wzmacnia chwyt rączką,
• czwarty skok (w 14.-19. tygodniu życia) – maluch próbuje sięgać po zabawki, przekręca się z pleców na brzuszek, uważnie słucha i „odpowiada” opiekunom,
• piąty skok (w 22.-26. tygodniu życia) – pojawia się lęk separacyjny, dziecko zaczyna wstydzić się i bać obcych osób; doskonali motorykę małą (wkładanie przedmiotów do pudełka) i dużą (próby siadu, czworakowanie),
• szósty skok (w 9.-10. miesiącu życia) – maluch kategoryzuje przedmioty (ze względu na kolor, kształt), żywo gestykuluje i naśladuje ruchy innych osób; robi miny przy lustrze i wstaje przy meblach,
• siódmy skok (około 11. miesiąca życia) – pojawiają się onomatopeje i bazgranie; dziecko próbuje układać klocki i dostrzega sekwencje zachowań (np. kąpiel-karmienie-sen).

Kamienie milowe rozwoju motorycznego

Oprócz skoków rozwojowych, w 1. roku życia dziecka możemy wyróżnić też inne istotne momenty w rozwoju, tzw. kamienie milowe. Tym mianem określamy bardzo ważne umiejętności, które dziecko zwykle nabywa w określonej kolejności.

W rozwoju ruchowym niemowlaka wyróżniamy 4 kamienie milowe:

• kontrola główki w leżeniu na brzuszku – ok. 3. miesiąca życia,
• stabilizacja tułowia w siadzie – ok. 6. miesiąca życia,
• raczkowanie – ok. 9. miesiąca życia,
• samodzielny chód – ok. 12. miesiąca życia.

Wiek uzyskania tych umiejętności przez dziecko może nieco odbiegać od powyższego schematu (przedstawiamy na nim tylko orientacyjne, uśrednione wartości). Każde dziecko rozwija się bowiem w indywidualnym tempie. Warto pamiętać, że za normę uznaje się np. pierwsze próby raczkowania podjęte pomiędzy 6. a 13. miesiącem życia. Norma dla samodzielnego chodu jest jeszcze szersza – maluch może zacząć chodzić pomiędzy 8. a 18. miesiącem życia. Co ciekawe, niektóre dzieci pomijają etap raczkowania (zwanego fachowo czworakowaniem) i od razu podejmują próby wstawania z podparciem i chodzenia przy meblach, by następnie postawić pierwsze, samodzielne kroczki.

Niepokoi Cię rozwój Twojego dziecka? Sprawdź ramy wiekowe występowania poszczególnych kamieni milowych i dowiedz się, kiedy dziecko siada, raczkuje i chodzi.

Rozszerzanie diety niemowlaka – wielka rewolucja u małego człowieka

Jednym z najważniejszych, przełomowych momentów w 1. roku życia malucha jest rozpoczęcie rozszerzania diety. Do przyjmowania stałych pokarmów każde dziecko musi „dojrzeć”. Potrzebuje do tego opanowania wielu ważnych umiejętności. Powszechnie nazywamy je oznakami gotowości do rozszerzania diety.

Pierwsze stałe dania można zacząć podawać dziecku, które:

• stabilnie siedzi z podparciem,
• kontroluje ruchy głowy i szyi w pozycji siedzącej,
• przestaje odruchowo wypychać przedmioty i pokarmy z ust,
• potrafi zgarniać jedzenie z łyżeczki,
• chwyta jedzenie i próbuje włożyć je do buzi,
• interesuje się zawartością talerza swoich bliskich.
  

U większości maluchów takie umiejętności pojawiają się pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia, czyli w okresie, który uznawany jest przez ekspertów za optymalny czas na rozszerzenie diety. Tak szeroki zakres umożliwia dostosowanie się do indywidualnego tempa rozwoju każdego dziecka, ale też wyłączne karmienie mlekiem mamy przez pierwszych 6 miesięcy życia. Należy pamiętać, że w 1. roku życia to właśnie mleko (mamy lub modyfikowane) jest podstawą żywienia malucha. Wszystkie dania stałe mają charakter uzupełniający – dostarczają dziecku niezbędnych składników odżywczych, wspomagają naukę gryzienia i żucia pokarmów o różnych konsystencjach oraz wprowadzają niemowlę w świat różnorodnych smaków, zapachów i połączeń smakowych.

Budowanie odporności – obowiązkowe szczepienia niemowlaka

W pierwszym roku życia maluszka następuje intensywny rozwój całego jego organizmu, zarówno ten widoczny z zewnątrz (przybieranie na wadze, rośnięcie, rozwój motoryki), jak i ten, który ciężko dostrzec (rozwój poszczególnych układów i narządów). Jednym z ważnych układów, który dojrzewa podczas pierwszych tygodni i miesięcy życia, jest układ immunologiczny. To on pozwala dziecku stopniowo nabywać odporność i coraz lepiej radzić sobie z wirusami i bakteriami.

Dla budowania odporności malucha duże znaczenie ma m.in. odpowiednia dieta, czas spędzany na świeżym powietrzu czy ubieranie stosownie do pogody. Równie ważne jest tzw. uodpornienie, czyli szczepienia ochronne. W całym okresie niemowlęcym dziecko otrzymuje nawet kilkanaście szczepionek, które mają ochronić je przed najgroźniejszymi chorobami. Jakimi?

Zgodnie z kalendarzem szczepień, w pierwszym roku życia maluch powinien otrzymać szczepionki przeciwko:

• gruźlicy (BCG),
• WZW typu B (HBV),
• rotawirusom,
• błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP),
• polio (IPV),
• Hib,
• pneumokokom (PCV).

Oprócz szczepień obowiązkowych, rodzice mogą zdecydować również o podaniu dziecku szczepionek zalecanych: przeciwko meningokokom oraz grypie. Schemat szczepień można realizować przy pomocy preparatów refundowanych lub wybierając tzw. szczepionki skojarzone 5w1 lub 6w1. Dzięki nim dziecko uodparnia się przeciw kilku groźnym chorobom po zaledwie 1 ukłuciu.

Niektóre szczepionki (np. przeciwko gruźlicy) podaje się niemowlakowi tylko raz. Większość z nich wymaga jednak kilku dawek podawanych w odpowiednich odstępach czasu. Harmonogram na 1. rok życia oraz schemat szczepienia poszczególnymi preparatami znajdziesz w kalendarzu szczepień dzieci.